Và thỉnh thoảng, các đoạn của cùng một tác giả bình luận về các bài của một tác giả khác lại giúp người đọc hiểu thêm về tác giả có bài được bình luận kia. Có hai loại đọc kiểm soát, vốn là hai khía cạnh của cùng một kỹ năng, nhưng những người mới bắt đầu đọc thường được khuyên nên xem chúng như hai bước hay hai hoạt động khác nhau. Cuốn thứ nhất nói về cái gì là gì, và chúng ta hiểu nó như thế nào chứ không phải làm cách nào để hiểu nó.
Do đó, chúng ta đọc tác phẩm của Thucydides không phải vì ông ta miêu tả khá hoàn hảo những gì đã xảy ra, mà vì ở một mức độ nhất định, ông ta đã quyết định lịch sử xảy ra sau này. Một cuốn tiểu sử được uỷ quyền viết thường nói nhiều với chúng ta về giai đoạn lịch sử mà nó ra đời, về thói quen và cuộc sống, về những hành động và thái độ được xã hội chấp nhận và ngầm ám chỉ với một chút suy diễn về những vấn đề không được xã hội đồng tình. Nếu tác giả dùng một từ theo nghĩa này mà độc giả lại hiểu nó theo nghĩa khác, tức là hai bên hoàn toàn không có sự thống nhất về ý niệm mặc dù đã có sự chuyển giao ngôn từ.
Người ta có thể xem xét những cuốn sách khác nhau về cùng một lĩnh vực để so sánh và đưa ra nhận xét thứ tự. Nhưng bản thân mỗi phần này cũng rất phức tạp và có cấu trúc nội tại riêng mà bạn cần tìm hiểu. Đây chính là sự gặp gỡ về mặt tư tưởng giữa bạn và tác giả dẫn đến việc bạn đồng ý hay không với quan điểm của tác giả.
Pascal đã từng nói: Khi ta đọc quá nhanh hay quá chậm, ta chẳng hiểu gì cả. Vì vấn đề cần phải giải quyết mang tính thực tiễn nên một độc giả thông minh phải tìm ra được ẩn ý của tác giả khi đọc các cuốn sách về nguyên tắc thực hành. Thực tế này có thể áp dụng vào trường hợp của câu và nhận định.
Đồng thời nó phải có thêm phần dàn ý chính là mục lục. (2) Bạn phải nắm được tính thống nhất của toàn bộ tác phẩm bằng cách miêu tả tính thống nhất đó trong một hoặc hai câu ngắn gọn. Dù thế nào, việc tìm hiểu cách tác giả tiếp cận vấn đề vẫn rất có ích đối với các độc giả.
Người nào nói anh ta biết mình nghĩ gì nhưng lại không thể thể hiện ra thường là người không biết mình nghĩ gì. Khi một người nói sự thật là thì người đó hàm ý là mọi người nhìn chung nhất trí đó là sự thật, chứ không phải chỉ riêng anh ta hay một số người khác nhất trí như vậy. Nhưng trong cuốn sách này, chúng tôi không quá quan tâm đến vấn đề đọc để giải trí.
Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra vẫn là liệu có thể viết một tác phẩm triết học hay theo kiểu toán học như Spinoza từng làm hay viết một công trình khoa học theo kiểu đối thoại như Galileo đã cố thử không? Sự thật cho thấy, về phương diện nào đó, cả hai người đều đã thất bại trong việc truyền đạt những gì họ muốn truyền đạt và dường như chính hình thức họ chọn là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thất bại. Và bằng cách nào đó, độc giả đọc tác phẩm khoa học xã hội vẫn phải trả lời câu hỏi trên. Thứ nhất, nếu có thể hãy đọc nhiều hơn một cuốn sách sử nói về cùng một sự kiện hay thời kỳ mà bạn quan tâm.
Có rất ít cuốn sách lớn thuộc loại này. Điều này tương đối dễ thực hiện. Độc giả có thể phải chứng kiến các thí nghiệm minh hoạ trong phòng thí nghiệm; xem xét và nắm bắt các tình huống tương tự trong sách; đến bảo tàng quan sát các mẫu hoặc các mô hình…
Hai là phương pháp sử dụng thị giác để tiếp nhận các từ trước khi chú ý đến từng chữ cái hay từng âm. Tác giả phải lý luận làm sao để có thể tác động đến cả con tim và khối óc của người đọc. Toàn bộ tác phẩm có những ẩn ý mà độc giả phải thận trọng không được bỏ qua.
Chúng phải xoá bỏ được mọi rào cản ngăn chúng ta cảm nhận một cách sâu sắc theo đúng khả năng của mình. Đối với tác giả, chưa chắc đã là những câu thật sự quan trọng nhất nhưng khả năng đó hoàn toàn có thể xảy ra, vì những ý quan trọng nhất mà tác giả muốn bày tỏ chắc hẳn sẽ là những phần mà bạn thấy khó hiểu nhất. Cả kinh nghiệm chung và kinh nghiệm đặc biệt đều liên quan tới quá trình đọc sách lịch sử.