Giá trị của bạn sẽ được nhìn nhận ở mực cùng. Nhưng khi ngã ra ngủ, ngủ như chết. Chương nầy tôi viết riêng cho bạn trai với dụng ý công lực với họ xây cho họ cuộc đời tốt đẹp.
Trước hết đừng so sánh đàn bà với đàn ông về óc trách nhiệm đối với con cái. Họ tróc lưỡi, trợn mắt. Bạn trai ở thời hoa niên không tự đắc như Khuất Nguyên mà cho đời say hay đục cả.
Viết về tâm lý nhiều hạng bạn trai, tôi không thể quên một số không nhỏ bạn trai xấu hổ phải lôi kiếp đời nghèo khổ, làm thuê, ở đợ, đi xin, sống trong điều kiện vật chất mọi bề túng thiếu. Tôi nói tâm tình phức tạp, vì khi xuất tinh tự nhiên người bạn trai cảm thấy những nhục lạc, nhưng tâm hồn họ bị xâm chiếm bởi những buồn vẩn vơ, lo âu, áy náy. Người bạn trai tuy bị những nổi dậy trong tâm hồn lúc hoa niên, vẫn nên giữ lòng bình tĩnh và sứ mệnh cao quý của mình.
Lấy ái tình làm mục đích: Trai gái lớn lên thì phải yêu nhau, kiếm chỗ thanh vắng tỏ tình yêu bằng những việc hôn hít, bằng câu chuyện tâm sự. Để rồi trước mặt vợ lớn: Giọt châu lã chã khôn cầm và bạc nhược tự thú: Tình yêu cao cả ấy gọi cha con và mẹ sống chung nhau trong cung thánh gia đình theo luật hôn nhân công chính.
Những tâm hồn bạn trai tu hành tôi bàn đây là những tâm hồn có quan niệm chánh đáng về sự tu luyện. Tôi đầu hàng ở chổ không thể nào giúp bạn khám phá được hết những bí mật trong bạn trai. Mà còn phải tích cực giúp nhân cách phát triển.
Vì đầu óc hư đốn chuyên tìm nhục lạc thì nhục tình mới bị dùng sái chỗ, mới đáng gớm. Nếu phải ăn vụng, giấu đút đồ ăn riêng họ cũng không từ. Tuy nhiên lương tâm của họ cần được huấn luyện theo một chủ đích tôn giáo chân chính như công giáo để đời khỏi những sa lầy luân lý về sau.
Tôi đầu hàng ở chổ không thể nào giúp bạn khám phá được hết những bí mật trong bạn trai. Họ có lý vì chính Horace đã nói về Virgile, bạn của ông: Là phân nữa của tâm hồn tôi: Dimidium animae meae. Bạn thử để năm phút trầm tĩnh nghiệm xét giùm tôi thân hình của người bạn trai ở gần bạn.
Nếu xét mặt tình cảm thì tôi nhất quyết bạn trai là phái yếu chớ không phải là bạn gái. Giáo dục bạn trai thiếu nhi hay thanh niên, nhà giáo nên nỗ lực luyện óc nhớ cho họ. Nói vậy không phải tôi phủ nhận ý chí bạn trai, không ca tụng những vai u thịt bắp của họ.
Chateaubriand nói con cọp xé mồi rồi ngủ, con người sát nhân rồi thức. Tóm lại bản tính của bạn trai khác bạn gái ở chỗ không khéo tự đề cao. Mà khi ngủ ta không dùng ý thức, nhưng tiềm thức hoạt động mạnh.
Vì mang trong mình nguồn sinh lực dồi dào, nhất là bộ óc đang bồng bột phát triển được yểm trợ bởi lòng tham vô bờ bến về tương lai, bạn trai hay xây những chương trình, những chức vị trong lầu đài mộng bằng cách tôn thờ nhiều lý tưởng gởi trong những tiếng lớn của thời đại. Nên để ý: ý chí không phải là bản năng vụt chạt. Có lẽ bạn trai ấy ngay từ nhỏ lớn lên trong hăm dọa, kinh hoàng của bom đạn.