Vì hiểu như vậy, người ta không còn ngạc nhiên sao trong xã hội, đ àn ông vụn trộm ái tình hơn đ àn bà, có vợ chính thức mà vẫn đi nhà điếm, có nhiều vợ lẽ công khai. Có bạn trai tướng diện y như con gái nhà lành. Cha không bao giờ yêu mẹ mà keo kiết để mẹ túng thiếu.
Tôi gặp cậu trai 11 tuổi leo một cây dừa. Xét tâm lý nhân loại, tôi thấy đ àn bà bỉ ổi hơn đ àn ông ở điểm tồi tệ đó. Có nhiều khớp xương ở tay, ở chân được khớp liền lại lần lần từ 13 đến 25 tuổi.
Dĩ nhiên hình thức rất cần và tuổi xuân là tuổi vui vẻ, nhưng nếu không có một lý tưởng giáo dục nhất định không thể có một tương lai huy hoàng. Phải họ làm chết sống, không phải họ còn phá hoại nữa là khác. Lòng tự ái của bạn trai có khuyết điểm.
Bạn gái không phải không bị nhục tình cám dỗ nhưng có thể dễ dàng đứng trên lãnh vực ái tình thuần tình cảm để tiếp chuyện lâu với người yêu. Có lần tôi hỏi một số ý kiến nữ sinh sao lúc bạn trai hò hét um sùm chúng cháu điềm tĩnh quá. Nhưng tôi biết bạn như bao nhiêu tâm hồn thanh xuân khác đang xao xuyến tận sào huyệt của nội tâm vì sự cọ mình của ái tình mà vì tính thẹn thùng, đa nghi của tuổi trẻ bạn không bạch lộ cho mấy ai.
Con người không quyền phi pháp tự ý tham gia. Cửa đời họ khép lại vì tâm hồn mất diễn cảnh. Bây giờ tôi cùng bạn một mâu thuẫn của tâm hồn phức tạp của họ mà lòng hăng hái nhiều khi cao hứng dậy lên như diều gặp gió.
Lời kẻ khác nói vì thiện ý giúp họ hoàn hảo, họ cho là do các ý muốn khinh rẻ, phá hoại họ, khi viết cho bạn mấy dòng nầy tôi hối tiếc một phần quá tự ái đến đáng ghét của tôi. Tuy vậy, người ta có thể chế ngự nó được. Bạn trai là những người chồng tương lai:tính họ duy nhất về căn bản.
Thường là kẻ có dáng điệu cô gái nhà lành, ăn nói nhão nhẹt và bằng giọng chim oanh. Chế ngự tình yêu cho trầm tĩnh. Đem lý mà chọi với họ chỉ làm cho họ bất mãn thôi.
Họ tróc lưỡi, trợn mắt. Jean Le Presbytre gọi sự mê sách của các bạn trai mà tôi nói rõ tiểu thuyết ở đây là cơn khủng hoảng. Biết tâm lý nầy, các nhà giáo ducï khi thấy bạn trai lầm lỗi đừng tấn công ào ạt va chạm tự ái của họ bằng mỉa mai chỉ trích.
Họ thả diều: cứ thả diều coi cặp trai gái đang ngồi tâm sự ở trên bờ đ ê như những gốc dừa ở gần đó. Về già thì lòng họ teo héo lại. Cũng thời gian nổi mụn, đổi tiếng, phần đông bạn trai bắt đầu có râu, có những lông ở vú và nách.
Tôi sợ bạn không tin tôi. Khốn thay cho bạn gái nào trao thân đổi phận với họ. Thiếu gì bạn gái yêu một bạn trai bao nhiêu thì ghét cha mẹ, bà con của người yêu bấy nhiêu.