Người ta bắt đầu đi ngủ 40 phút trước khi lên giường, là người chán ngán đời sống; nghĩa là người đó không sống nữa. Chương trình lập ra thì phải theo nhưng không được coi nó như một ngẫu tượng phải thờ. Và càng ít suy nghĩ bao nhiêu thì càng ít có lý trí bấy nhiêu.
Tôi đọc năm tờ nhật báo Anh, hai tờ Pháp và vô số tuần báo, tạp chí. Mà thái độ của thầy là điều quan trọng nhất. Điều lầm lẫn quan trọng của viên chức ấy thuộc về thái độ của ông ta làm cho hai phần ba năng lực và hứng thú của ông giảm đi.
Một nguy hiểm nữa, là bị buộc chặt vào chương trình như một tên nô-lệ bị buộc chặt vào cỗ xe. Nhiều người hỏi mướn thì chủ phố phải tăng tiền. Lẽ ấy tự nhiên, tầm thường nhất, từ đời nào tới giờ ai cũng biết nhưng chứa một chân lý sâu xa mà phần đông chúng ta suốt đời không nhận chân được.
Sự thành công của đời thầy tuỳ thuộc nó. Trong một chương sau, tôi sẽ xét những cách thoả mãn khát vọng đó. Bạn có nhớ, buổi sáng đó, nhận được một bức thư khiến bạn lo lắng, cân nhắc kỹ lưỡng khi trả lời không.
Sau cùng, khi lựa công việc đầu để làm trong giờ rưỡi buổi tối bạn chỉ nên theo sở thích va xu hướng của bạn thôi. Muốn sống đầy đủ, điều kiện thứ nhất là phải kiểm soát được trí óc. Hễ làm không đổ mồ hôi thì nó không bằng lòng.
Bạn phải phải phân biệt văn chương và sách nghiên cứu về những đầu đề không phải là văn chương. Sau nầy, có dịp, tôi sẽ nói về văn chương. Tiêu phí thì giờ hoặc làm một việc lăng nhăng thì dễ lắm; muốn làm cái gì khác thì phải thay đổi tập quán.
Mặc dầu vậy, tôi vẫn phải viết vì cần phải viết. Ai đã thấm nhuần các luật tiến hóa, hiểu rằng nhân luôn luôn sinh ra quả, tất sẽ coi biển là một nguyên tố mà hồi xưa là hơi nước, có lúc đã sôi lên và nhất định sẽ có lúc đông lại thành nước đá. tôi nói vậy và buồn mà nhận rằng phần đông người ta không đọc thơ.
Đến mức đó thì đời ta có thể như đời sống trong tù và không phải là của ta nữa. Sau cùng bạn lên giường, mệt phờ vì công việc ban ngày. Bạn là một thư ký ngân hàng và chưa đọc tiểu thuyết hấp dẫn của Walter Bagehot nhan đề là "Đường Lombard" ư? Thưa bạn, nếu bạn đọc cuốn đó, đọc kỹ nó một giờ rưỡi ba buổi tối trong tuần, bạn sẽ thấy công việc của bạn say mê tới mức nào.
Nó là hình hình thức của nguyện vọng chung của nhân loại: Nguyện vọng tìm hiểu thêm. Bạn bảo tôi tính toán kỹ quá. Chương trình lập ra thì phải theo nhưng không được coi nó như một ngẫu tượng phải thờ.
Nhưng nếu tôi lấy trường hợp một viên chức Luân Đôn làm việc sở từ mười giờ sáng đến sáu giờ chiều (Tại Anh các sở làm việc một hơi như vậy cho những người ở xa sở đỡ tốn công đi về; giữa trưa được nghỉ một giờ để ăn cơm) và sáng mất 50 phút tới sở, chiều mất 50 phút về nhà, thì trường hợp đó cũng gần được là trường hợp trung bình. Bạn tự nhủ: "Ta phải ráng biết chút gì về cuộc cách mạng Pháp, về lịch sử hỏa xa hoặc những tác phẩm của John Keats (thi sĩ Anh ở thế kỷ 19)". Và càng ít suy nghĩ bao nhiêu thì càng ít có lý trí bấy nhiêu.